Ocena ryzyka oraz ocena ryzyka wybuchu

Integralną częścią każdej oceny ryzyka i ryzyka wybuchu, które to z kolei są często elementem Dokumentu Zabezpieczenia Przed Wybuchem, jest podsumowanie zawierające wnioski odnośnie zalecanych zmian i sposobu postępowania w warunkach występowania zagrożenia wybuchowego. Na przykładzie jednej z ocen zagrożenia wybuchem sporządzonej dla młyna wraz z instalacją transportującą i magazynującą zboże, można stworzyć zestaw zaleceń przypisanych do tzw. warstwy zapobiegania i ochrony. Są to zbiory czynników ograniczających z jednej strony możliwość powstania atmosfery wybuchowej, a z drugiej – w sytuacji kiedy się to nie powiedzie – minimalizujących ryzyko pojawienia się efektywnego źródła zapłonu.

Organizacyjne i techniczne środki zabezpieczające przed wybuchem – zalecenia i sugestie dla instalacji młyna oraz transportu i magazynowania zboża i mąki.

Stosowana technologia w spichlerzach zbożowych i młynach sprzyja możliwościom powstawania atmosfer wybuchowych oraz wybuchów mieszanin zbożowo-mącznych – szczególnie w procesach czyszczenia, obłuskiwania czy rozdrabniania ziarna zbóż. Stężenie pyłów w granicach wybuchowości występuje wewnątrz wszystkich urządzeń transportowych (podnośniki czerpakowe, przenośniki ślimakowe i łańcuchowe), w wielu maszynach czyszczących (łuszczarki, szczotkarki, maszyny szorujące) i rozdrabniających (śrutowniki, mlewniki walcowe, rzutniki otrębowe) oraz w komorach zbożowych i mącznych podczas ich napełniania.

Miejsca niebezpieczne, którym grozi bezpośredni wybuch pyłów dzielimy na dwie grupy.

Grupa 1

Do pierwszej grupy zaliczamy wszystkie opisane wyżej wewnętrzne przestrzenie maszyn i urządzeń, w których pył powstaje, jest transportowany lub obrabiany. W przypadku wybuchu wewnątrz urządzenia następuje zwykle mniejsze lub większe rozerwanie jego obudowy, a także wyrzucenie płomieni i pyłu do bezpośredniego sąsiedztwa miejsca awarii.

Grupa 2

Do drugiej grupy należą praktycznie wszystkie przestrzenie i powierzchnie na zewnątrz urządzeń produkcyjnych, na których może osadzać się pył np. podłogi, ramy okienne, parapety, belki nośne, dźwigary, ściany, sufity, powierzchnie maszyn i urządzeń oraz instalacje i urządzenia elektryczne. W przypadku rozpylenia osadzonego pyłu i jego zapalenia dochodzi do eksplozji o katastrofalnych następstwach.

Ponieważ warunkiem koniecznym powstania wybuchu - oprócz wymaganej koncentracji pyłów - jest powstanie źródła zapłonu o wartości cieplnej dostatecznej do jej zapalenia, stąd podstawowe i zasadnicze działania muszą skupić się na przeciwdziałaniu i zapobieganiu możliwości jednoczesnego powstania w spichlerzach i młynach takich warunków.

Podjęte działania powinny mieć na celu przede wszystkim:

1. Działania w zakresie technologii:

  • a) urządzenia przyjmujące zboże powinny posiadać sprawną instalację aspiracyjną,
  • b) wszystkie urządzenia transportowe (podnośniki i przenośniki) oraz maszyny czyszczące (tryjery, szczotkarki, maszyny szorujące) muszą być pyłoszczelne i aspirowane w miejscach powstania pyłu,
  • c) instalację aspiracyjną należy także zastosować do takich maszyn jak wialnie zbożowe i młyńskie, maszyny rozdrabniające i odsiewające,
  • d) instalacje aspiracyjne powinny być włączone przed uruchomieniem maszyn i urządzeń technologicznych i zatrzymane dopiero po wcześniejszym wyłączeniu tych maszyn i urządzeń z pracy,
  • e) instalacje aspiracyjne winny być stale sprawne i poddawane przeglądem,
  • f) przewody transportowe grawitacyjne winny być uszczelnione, a wszelkie kontrolki i wizjerki podczas procesu zamknięte,
  • g) w procesie technologicznym winny być zainstalowane magnesy stałe lub elektromagnesy do wyłapywania zanieczyszczeń ferromagnetycznych przed następującymi maszynami:
    • łuszczarki, maszyny szorujące,
    • śrutowniki, mlewniki pierwszego śrutu.

Należy na bieżąco kontrolować stan sprawności zainstalowanych zapór magnetycznych.

  • h) przestrzeganie instrukcji przeciwpożarowej przy obsłudze suszarni zbożowych, a zwłaszcza:
    • kierowanie do suszarni tylko zboża osuszonego,
    • nieprzekraczanie dopuszczalnych temperatur suszenia zboża,
    • utrzymywanie sprawnego działania wyrzutnic,
    • niedopuszczanie do gromadzenia się pyłów wewnątrz suszarek,
    • stały nadzór pracującej suszarni.
  • i) przestrzeganie instrukcji BHP obsługi maszyn i urządzeń wywieszonych na stanowiskach pracy.

2. Działania techniczno-konserwatorskie.

  • a) urządzenia elektryczne muszą być w zakładzie w jednolity sposób uziemione,
  • b) zgodnie z wymogami obowiązujących przepisów eksploatacji urządzeń energetycznych należy dokonywać wymaganych okresowych oględzin, przeglądów, konserwacji, remontów oraz pomiarów:
    • sieci elektroenergetycznych,
    • elektrycznych urządzeń napędowych,
    • urządzeń elektrycznych w obszarach zagrożonych wybuchem.
  • c) prace w zakresie konserwacji, napraw i remontów urządzeń elektroenergetycznych należy wykonywać po odłączeniu tych urządzeń od napięcia przez osoby posiadające wymagane świadectwa kwalifikacyjne,
  • d) silniki elektryczne oraz osprzęt elektryczny w zależności od miejsca zagrożenia winne być stosowane w wymaganym stopniu ochrony IP. Miejsca zagrożenia i występujące tam urządzenia napędowe określa dla każdego obiektu - „klasyfikacja pomieszczeń obiektu do odpowiedniej kategorii niebezpieczeństwa pożarowego i kategorii zagrożenia wybuchem oraz określenia stref pożarowych”,
  • e) przy urządzeniach transportu pneumatycznego należy:
    • na bieżąco utrzymywać szczelność rurociągów,
    • utrzymywać sprawną instalację ekwipotencjalną,
    • dokonywać co najmniej raz w roku wymaganych okresowych pomiarów uziemień i rezystancji instalacji ekwipotencjalnej,
  • f) wszystkie urządzenia transportu wewnętrznego (podnośniki i przenośniki) podlegają stałym codziennym przeglądem stanu technicznego i właściwej eksploatacji,
  • g) urządzenia instalacji aspiracyjnych (odpylających) podlegają codziennym przeglądom sprawności działania, a w szczególności:
    • filtry rękawowe – w zakresie sprawności urządzeń wstrząsowych rękawów,
    • filtrocyklony – w zakresie sprawności urządzeń oczyszczających rękawy,
    • cyklony – w zakresie regulacji nieprawidłowości oczyszczania,
    • przewody aspiracyjne – w zakresie szczelności i drożności,
  • h) regularnie w wymaganych okresach nadzorować stan i smarowanie łożysk eksploatowanych maszyn i urządzeń,
  • i) utrzymywać stałą pyłoszczelność opraw oświetleniowych, gniazd wtykowych, skrzynek łączeniowych oraz innych urządzeń i elementów instalacji elektrycznej w pomieszczeniach produkcyjnych i składowych.

3. Działania i zalecenia techniczno-organizacyjne.

  • a) prace niebezpieczne pożarowe (spawanie, nagrzewanie, cięcie, lutowanie itp.) w obrębie silosów i pomieszczeń młyna należy wykonywać wyłącznie na pozwolenie, składowanie mokrego ziarna w komorach (silosach) jest szczególnie niebezpieczne;
  • b) należy przestrzegać by w czasie długotrwałego składowania wilgotność ziarna nie przekraczała 14%,
  • c) składowanie zboża w pryzmach stosować do wysokości uzależnionej od stopnia zawilgocenia i wytrzymałości stropów,
  • d) dokonywać okresowo organoleptycznej kontroli jakości i stanu przechowywanego zboża; w razie potrzeby stosować zabiegi konserwacyjne poprzez przewietrzanie - przerzuty w celu usunięcia nadmiaru wilgotności i obniżenia temperatury ziarna,
  • e) zabezpieczać istniejące otwory technologiczne np. po skończeniu pracy przykrywać metalowymi przykrywami otwory z silosów, przykrywać pokrywy komór zbożowych, mącznych i otrębowych,
  • f) do oświetlenia komór zbożowych, mącznych i otrębowych dopuszcza się stosowanie:
    • lamp stałych umieszczonych na zewnątrz komór w wykonaniu hermetycznym,
    • lamp przenośnych umieszczonych na zewnątrz komory o konstrukcji uniemożliwiającej wniknięcie atmosfery pyłowej do wnętrza,

Lampy te powinny być zasilane prądem o napięciu nie przekraczającym 24 V oraz pyłoszczelne i zabezpieczone przed mechanicznym uszkodzeniem.

  • g) latarek elektrycznych o napięciu do 6 V,
  • h) utrzymywać we wszystkich pomieszczeniach produkcyjnych i składowych ład, czystość i porządek. Nie dopuszczać do gromadzenia się pyłów osiadających na urządzeniach mechanicznych, elektrycznych oraz w częściach konstrukcyjnych budynków (sufity, ściany, filary, dźwigary itp.),
  • i) prace porządkowe (omiatanie z pyłu) przy urządzeniach elektroenergetycznych w młynach i spichlerzach wykonują:
    • elektrycy - wewnątrz zamykanych rozdzielni i skrzynek rozdzielczych – bezpośrednia obsługa eksploatacyjna (użytkownicy),
    • na zewnątrz skrzynek rozdzielczych, wyłączników, gniazd wtykowych, opraw oświetleniowych i silników elektrycznych - pod stałym nadzorem elektryka.

Prace porządkowe należy wykonywać systematycznie.

    • posiadać podręczny sprzęt gaśniczy sprawny technicznie i w ilości zgodnej z etatyzacją dla poszczególnych pomieszczeń,
  • j) utrzymywać stały dostęp do sprzętu przeciwpożarowego oraz głównych wyłączników prądu,
  • k) przestrzegać obowiązujących w obiekcie młyna przepisów przeciwpożarowych oraz ustaleń Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego zakładu.

Powyższe zestawienie dotyczy konkretnej branży, w tym przypadku jest to przemysł spożywczy, ale daje pogląd jakie czynniki muszą być uwzględnione w przypadku sporządzania zaleceń podsumowujących metody utrzymania zagrożenia wybuchowego na odpowiednim niskim poziomie.

chevron_leftPoprzedni Następnychevron_right