Ochrona przeciwwybuchowa - Podział na strefy zagrożone wybuchem

Nie wszystkie miejsca zagrożone wybuchem są tak samo niebezpieczne, dlatego stosowane w nich urządzenia podlegają różnym wymaganiom. Obszary te dzieli się na strefy, aby ułatwić dobór odpowiednich przyrządów elektrycznych, jak również projektowanie odpowiednich instalacji elektrycznych. Klasyfikacja stref odzwierciedla prawdopodobieństwo wystąpienia atmosfery wybuchowej. Urządzenia wykorzystywane w zdefiniowanej strefie niebezpiecznej muszą spełniać wymagania przypisanej jej kategorii urządzeń lub poziomu zabezpieczenia urządzeń. Informacje o klasyfikacji stref oraz jej warunki znaleźć można w normie IEC 60079-10-1 dla obszarów zagrożonych wybuchem gazów lub w normie IEC 60079-10-2 dla obszarów, na których obecne są palne pyły. Wytyczne dla klasyfikacji obszarów wraz z przykładami znaleźć można również w kodeksach branżowych oraz normach krajowych (Załącznik K do normy IEC 60079-10-1).

Ocena ryzyka wystąpienia strefy wybuchowej EX

Pracodawca zobowiązany jest do dokonania kompleksowej oceny ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej, biorąc pod uwagę co najmniej:

• prawdopodobieństwo i czas występowania atmosfery wybuchowych;
• prawdopodobieństwo wystąpienia oraz uaktywnienia się źródeł zapłonu, w tym wyładowań elektrostatycznych;
• eksploatowane przez pracodawcę instalacje, używane substancje i mieszaniny, zachodzące procesy i ich wzajemne oddziaływania;
• rozmiary przewidywanych skutków wybuchu.

Ocena ryzyka musi objąć również miejsca pracy, które są albo mogą być ze sobą połączone poprzez otwory, a w których może wystąpić atmosfera wybuchowa. W miejscach pracy, gdzie atmosfera wybuchowa może wystąpić w ilościach zagrażających zdrowiu pracodawca musi zapewnić bezpieczeństwo i właściwy nadzór osób pracujących poprzez wprowadzenie adekwatnych do zagrożenia środków ochronnych. Określenie ilości atmosfery wybuchowej dokonuje się na podstawie odrębnych przepisów, między innymi są to przepisy ochrony przeciwpożarowej budynków, obiektów budowlanych i terenów lub specyfikacji technicznych. Dokumenty zabezpieczenia przed wybuchem powinny zostać sporządzone przed udostępnieniem miejsca pracy na podstawie oceny ryzyka przeprowadzonej wcześniej.

Definicje rodzajów stref zagrożenia wybuchem dla atmosfer gazowych zgodnie z normą [PN-EN 6079-10-1:2016] są następujące:

• Strefa 0 – przestrzeń, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych w postaci gazu, pary lub mgły z powietrzem występuje stale lub przez długie okresy lub często (strefa ta pojawia się wewnątrz pojemników, rurociągów, zbiorników, separatorów olejowo-wodnych otwartych do atmosfery).
• Strefa 1 – przestrzeń, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych w postaci gazu, pary lub mgły z powietrzem może czasami wy¬stąpić w trakcie normalnego działania (może obejmować m.in. bezpośrednie oto¬czenie strefy 0; miejsc zasilania surowcem, napełniania i opróżniania; wrażliwych na uszkodzenie urządzeń, systemów ochronnych, części i podzespołów wykona¬nych ze szkła, ceramiki i podobnych materiałów; uszczelnień pomp i zaworów).
• Strefa 2 – przestrzeń, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę sub¬stancji palnych w postaci gazu, pary lub mgły z powietrzem nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia trwa krótko (może obejmować m.in. miejsca otaczające strefę 0 lub 1; przy pompach paliw płynnych, wokół płaszczy cystern samochodowych i kolejowych, króćców zbiorników gazu płynnego, połą-czeń kołnierzowych armatury i rurociągów).

Definicje rodzajów stref zagrożenia wybuchem dla atmosfer pyłowych zgodnie z normą [PN-EN 60079-10-2:2015-06] są następujące:

• Strefa 20 – miejsce, w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu występuje stale lub przez długie okresy lub często (strefa ta pojawia się wewnątrz pojemników, rurociągów, zbiorników, silosów, bunkrów, cyklonów, młynów i filtrów).
• Strefa 21 – miejsce, w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu może czasami wystąpić w trakcie normalnego działania ( w bezpo¬średnim otoczeniu punktów nasypywania, wysypywania pyłu i gdzie występują warstwy pyłu zdolne do tworzenia mieszanin pyłu z powietrzem w zakresie stężeń wybuchowych).
• Strefa 22 – miejsce, w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku palnego pyłu w powietrzu nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystą¬pienia trwa krótko (może obejmować miejsca w bezpośrednim otoczeniu urządzeń, systemów ochronnych, części i podzespołów zawierających pył, np. pomieszczenia z młynami, w których osiada pył wydostający się z młynów).

Dokumenty stref zagrożonych wybuchem EX

Dokumenty strefy wybuchowej muszą zawierać opis środków ochronnych, które zostały podjęte w celu spełnienia wymagań określonych w Rozporządzeniu oraz ograniczeń szkodliwych skutków wybuchu:

• wykaz przestrzeni zagrożonych wraz z klasyfikacją strefy;
• oświadczenie pracodawcy o stosownym zaprojektowaniu, użytkowaniu i konserwowaniu urządzeń oraz oświadczenie, że urządzenia spełniają wymagania przewidziane w przepisach;
• ocena ryzyka wystąpienia strefy przeciwwybuchowej, terminy dokonywanych przeglądów środków ochronnych;
• określenie, dla wszystkich osób środków ochronnych, zasad koordynacji stosowania tych środków oraz cel koordynacji, metody i procedury wprowadzenia ochrony.

Strefy wybuchowe / Strefy zagrożone wybuchem / Atmosfera wybuchowa / Strefa EX / Strefa ATEX / Podzespoły do stref zagrożonych wybuchem