Wybuch lub eksplozja za słownikiem PWN to zjawisko gwałtownej zmiany stanu układu, w trakcie której następuje uwolnienie zgromadzonej w układzie energii potencjalnej i jej zmiana na pracę mechaniczną. Podczas wybuchu następuje gwałtowna reakcja lub rozkład wywołujący wzrost temperatury i/lub ciśnienia. Pożary nie wywołują wzrostu ciśnienia, a proces ich spalania jest raczej wolny, o tyle wybuch jest procesem, w którym spalanie jest gwałtowne i połączone z bardzo szybkim, milisekundowym wzrostem ciśnienia.
Wybuch powstaje, gdy mieszania substancji niebezpiecznych z powietrzem, w warunkach atmosferycznych w postaci gazów, par, mgły lub pyłu, w której po wystąpieniu zapłonu spalanie rozprzestrzenia się na całą niespaloną mieszaninę.
Aby wystąpił wybuch nie wystarczą tylko substancje palne i powietrze. W jednym czasie musi wystąpić więcej czynników, które przedstawiane są w formie pięciokąta wybuchowości. Pięciokąt składa się z: utleniacza; paliwa; zapłonu; wymieszania; zamknięcia. Oznacza to, że wybuch nastąpi jeśli jednocześnie w przestrzeni, która jest zamknięta znajdzie się rozdrobniony pył palny z czynnikiem utleniającym (na przykład tlenem). W takiej sytuacji musi wystąpić odpowiednie stężenie oraz źródło zapłony o odpowiednio wysokiej energii (na przykład iskra). Jeśli zabraknie jednego z czynników – wybuch nie powstanie.
W DSEAR (Dangerous Substances and Explosive Atmospheres Regulations) atmosfera wybuchowa jest definiowana jako mieszanina substancji niebezpiecznych z powietrzem, w warunkach atmosferycznych, w postaci gazów, par, mgły lub pyłu, w której po wystąpieniu zapłonu spalanie rozprzestrzenia się na całą niespaloną mieszaninę. Warunki atmosferyczne są powszechnie określane jako temperatury i ciśnienia otoczenia. To znaczy temperatury od –20°C do 40°C i ciśnienia od 0,8 do 1,1 bara.
Wiele miejsc pracy może zawierać lub prowadzić działalność, która wytwarza atmosferę wybuchową lub potencjalnie wybuchową. Przykładami są miejsca, w których podczas pracy powstają lub uwalniają się łatwopalne gazy lub opary, takie jak natryskiwanie lakieru samochodowego lub miejsca pracy z drobnymi pyłami organicznymi, takimi jak mąka zbożowa lub drewno.
Obszar niebezpieczny to trójwymiarowa przestrzeń, w której występuje lub może występować atmosfera wybuchowa. Urządzenia elektryczne w obszarze niebezpiecznym muszą być odpowiednio sklasyfikowane i skutecznie uziemione, aby zapewnić odpowiednią kontrolę wszelkiego ryzyka zapłonu. Szczególne środki ostrożności są wymagane przy budowie, instalacji i stosowaniu potencjalnych źródeł zapłonu, ponieważ pożar i wybuch mogą mieć katastrofalne skutki dla ludzi i mienia. Pierwszym krokiem do zidentyfikowania ryzyka pożaru i wybuchu instalacji jest przeprowadzenie klasyfikacji obszaru niebezpiecznego w celu określenia, czy jakiekolwiek strefy, w których istnieje lub można się spodziewać, że wystąpi atmosfera wybuchowa, będą miały wpływ na poziom ochrony sprzętu elektrycznego.
Wszędzie tam, gdzie palne ciecze, opary, gazy i palne pyły są używane, przechowywane, obsługiwane lub wytwarzane, wymagana jest klasyfikacja obszarów niebezpiecznych w celu oceny ryzyka pożaru i wybuchu. Każda osoba zarządzająca lub kontrolująca instalację z zagrożeniem atmosfery wybuchowej ma obowiązek zapewnienia takiej klasyfikacji.
ATEX to nazwa powszechnie nadawana dwóm europejskim dyrektywom dotyczącym kontroli atmosfer wybuchowych:
1) Dyrektywa 99/92/WE (znana również jako „ATEX 137” lub „Dyrektywa ATEX dotycząca miejsc pracy”) w sprawie minimalnych wymagań dotyczących poprawy ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników potencjalnie zagrożonych atmosferą wybuchową. Tekst dyrektywy i towarzyszące wytyczne opracowane przez UE są dostępne na stronie internetowej UE. Więcej informacji na temat tego, w jaki sposób wymagania Dyrektywy zostały wprowadzone w życie w Wielkiej Brytanii, można znaleźć w poniższej sekcji Atmosfery wybuchowe w miejscu pracy.
2) Dyrektywa 94/9/WE (znana również jako „ATEX 95” lub „Dyrektywa ATEX dotycząca urządzeń”) w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich dotyczących urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Tekst dyrektywy i wytyczne pomocnicze opracowane przez UE są dostępne na stronie internetowej UE. Więcej informacji o tym, jak wymagania Dyrektywy zostały wprowadzone w życie w Wielkiej Brytanii, można znaleźć w rozdziale Urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku w atmosferach wybuchowych.
15/04/2024
22/02/2024
22/02/2024
